چوب افرا از افرا درختی نام‌آشنا و پرکاربرد است که از بخش‌های مختلف آن استفاده‌های گوناگونی می‌شود.
حتماً تابه‌حال نام شربت افرا را شنیده‌اید.
این شربت که خاصیت دارویی دارد و در کنترل آلزایمر مؤثر است، شربت به‌دست‌آمده از داخل تنه‌ی درخت افراست که با ایجاد یک حفره در آن استخراج می‌شود.
درخت افرا بیشتر یک درخت زینتی است و در کشورهایی مانند ژاپن و کانادا ازلحاظ فرهنگی اهمیت دارد.
چوب افرا نیمه سخت و نیمه سنگین است و بافت نامشخصی دارد.
این درختان انواع بسیار زیادی دارند که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارد و کاربردهای آن‌ها نیز منحصربه‌فرد است.
برای مثال درخت افرا سرخ یا افرا قرمز چوبی نرم دارد و در ساخت مبلمان و میز ناهار خوری کاربرد دارد.
این درخت به دلیل ظاهر زیبا و خاصی که با برگ‌های قرمزرنگ خود ایجاد می‌کند، جنبه‌ی تزیینی نیز دارد.
اما درخت افرا نروژی چوبی بسیار سخت دارد و در ساخت پارکت کاربرد دارد.
در ادامه با انواع درخت افرا و ویژگی‌های آن‌ها آشنا خواهیم شد.
بیشتر بخوانید: ویژگی‌های چوب راش و کاربردهای آن
انواع درخت افرا و کاربردها
درخت افرا درختی برگ‌ریز است که اغلب بومی آسیاست و تعدادی از آن در آمریکای شمالی، شمال آفریقا و اروپا یافت می‌شود.
ارتفاع این درختان به 30 تا 50 متر و یا بیشتر می‌رسد.
برگ‌های گونه‌های مختلف افرا ظاهر متفاوتی دارند و برخی از آن‌ها پنجه‌ای شکل با 3 الی 7 برگچه نوک‌دار هستند.
برخی دیگر از آن‌ها شباهت زیادی به برگ درختان چنار دارند.
بعضی دیگر به شکل کف دست هستند و لکه‌های سبز، زرد، نارنجی یا قرمز دارند.
در ایران چوب افرا بیشتر در جنگل‌های شمال یافت می‌شود. این درخت معمولاً در هر خاکی رشد می‌کند اما رشد آن در خاک‌های اسیدی سریع‌تر است.
از عوامل مؤثر در رشد آن نور خورشید است اما بایستی از نور تند و شدید آفتاب در امان باشد.
این درختان به رطوبت نیاز دارند و آب‌وهوای معتدل برای رشد آن‌ها مناسب است.
درخت افرا حدود 125 گونه مختلف در جهان دارد که هرکدام کاربرد متفاوتی دارند.
برخی به در صنعت غذا سازی مورداستفاده قرار می‌گیرند و بعضی جزء درختان پهن‌برگ با چوب صنعتی به شمار می‌روند.
برخی دیگر نیز تنها به‌عنوان درختان زینتی شناخته می‌شوند.
افرای قندی:
زیستگاه اصلیاین‌گونه‌ی افرا در آمریکای شمالی است.
برگ‌های آن پنج گوشه و حدود 7 الی 12 سانتی‌متر هستند.
در پاییز برگ‌های افرای قندی یا افرای سنگی به رنگ‌های زرد روشن تا نارنجی مایل به قرمز دیده می‌شوند و ظاهر بسیار زیبایی ایجاد می‌کنند.
ازاین‌گونه افرا ماده‌ای به نام شکر افرا به دست می‌آید که با جوشاندن آن تا حد خشکاندن، شربت افرا به دست می‌آید که خاصیت دارویی دارد.
افرای نقره‌ای:
این نوع از چوب افرا رشد سریعی تا رسیدن به بلوغ دارد و ارتفاع درختان بالغ این‌گونه تا بیش از 30 متر نیز می‌رسد.
این‌گونه اغلب در کانادا و شرق آمریکا می‌روید.
از چوب این درختان در ساخت مبلمان و انواع سبدها استفاده می‌شود.
همچنین به‌عنوان منبع دارو نیز برای بومیان آمریکا کاربرد دارد.
افرای نقره‌ای برگ‌های 5 قسمتی دارد که بخش پایینی آن‌ها نقره‌ای‌رنگ است.
گل‌های کوچکی به رنگ سبز مایل به زرد و قرمز نیز دارد که در اوایل فصل بهار شکوفا می‌شوند.
بیشتر بخوانید: چوب گیلاس؛ زیبا و انعطاف‌پذیر
افرای قرمز:
چوب افرا سرخ یکی از زیباترین درختان زینتی است که برگ‌های آن از سایر انواع افرا کوچک‌تر است.
در پاییز برگ‌های آن از سبز به زرد و نارنجی و قرمز متمایل می‌شوند.
این‌گونه از درختان افرا دارای چوبی نرم هستند که برای ساخت مبلمان کاربرد دارد.
برگ‌های این درخت مثلثی شکل هستند و 3 تا 5 قسمت دارند و اندازه‌ی آن‌ها 5 الی 12 سانتی‌متر است.
درصورتی‌که افرای سرخ در سایه کاشته شود رشد محدودی خواهد داشت.
افرای کرب:
چوب افرا کرب برگ‌های پهنی دارد و در پاییز خزان می‌کند.
برگ‌های جوان به رنگ بنفش مایل به قرمز هستند و برگ‌های بالغ به رنگ سبز تیره دیده می‌شود.
این افرا بیشتر در ارتفاعات و جنگل‌های کوهستانی می‌روید.
چوب افرای کرب به رنگ سفید و سخت است و به همین سبب در ساخت مبلمان، آلات موسیقی، کف‌پوش کاربرد دارد.
این درختان برای جنگل‌کاری، کاشت انبوه، تک‌درخت و پرچین کاربرد دارند و برای زیباسازی فضاهای سبز شهری، پارک‌ها یا باغ‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند.
ارتفاع این درختان حدود 10 الی 15 متر یا بیشتر است.
این درخت در آفتاب کامل یا سایه کم به‌خوبی رشد می‌کند.
افرای کرب در برابر طوفان، سرما و یخبندان، هوای خشک و آلودگی هوا مقاوم است.
ویژگی‌های چوب افرا
چوب افرا با توجه به گونه‌های آن به دو دسته‌ی نرم و سخت تقسیم می‌شود.
اما باید دقت داشت که گونه‌ی نرم چوب افرا از بسیاری از چوب‌های سخت دیگر مانند چوب گیلاس نیز سخت‌تر است.
به‌صورت کلی چوب افرا نیمه سخت و نیمه سنگین است و اهمیت زیادی در صنایع چوبی گوناگون دارد.
رنگ این چوب سفید مایل به کرم صدفی است و به‌ندرت رگه‌های قرمزرنگ در مقاطع عرضی و مماسی آن مشاهده می‌شود.
این رگه‌ها در چوب افرا نقش‌های متنوع و زیبایی را در چوب افرا ایجاد کرده‌اند مانند چشم‌بلبلی، پلنگی، راه‌راه، فردار، مجعد، موج‌دار و … . به همین سبب این چوب برای کارهای تزییناتی و دکوراسیون داخلی منزل بسیار مناسب و پرطرفدار است.
چوب افرا درون نامشخص دارد.
یعنی درون چوب تیره‌تر از بیرون آن است. این چوب در معرض هوا به‌سادگی تغییر رنگ نمی‌دهد.
در مقیاس سختی جانکا که تراکم چوب را اندازه‌گیری می‌کند، افرای سخت دارای رتبه 1450 است.
بیشتر بخوانید: چوب گردو و ویژگی‌های آن
بافت چوب افرا
چوب افرا بافتی ریز و یک دست دارد و از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار است.
به همین سبب در صنایع مبلمان و میز ناهارخوری بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چوب افرا خوش‌ساخت است و کار کردن با آن راحت است. در منبت‌کاری، معرق‌کاری و کارهای هنر ظریف نیز کاربرد دارد.
این چوب قابلیت تورق خوبی دارد به همین جهت برای ساخت روکش‌های چوبی نیز بسیار مناسب است.
چوب افرا سختی و مقاومت بالایی در مقابل ضربه و رطوبت دارد که ویژگی‌های تعیین‌کننده‌ای برای ساخت کف‌پوش و پارکت و چوب‌های روکش‌دار هستند.
هرچند رنگ‌آمیزی افرا کمی دشوار است. از این چوب برای ساخت میز ناهار خوری چوبی، آلات موسیقی، اندام‌های مصنوعی، ساختمان‌های چوبی، میز، کنسول، تخته خرده چوب، تخته لایی، قالب کفش و ظروف تزیینی بهره می‌برند.
به دلیل سختی چوب افرا، وسایل ساخته‌شده از این چوب در برابر سایش و خراشیدگی مقاوم هستند.
به علت الگوی بافت و سطح براق این چوب، فرورفتگی‌ها و خراش‌های کوچک روی آن نیز قابل‌مشاهده هستند.
